ANAYASA'NIN 3. MADDESİ

Prof. Dr. Türk
“Anayasa’nın ilk 3 maddesinde sıralanan ‘değiştirilemeyecek hükümleri’ kaldırmak  değil, korumak zorundayız. Yeni Anayasa yapmak, Devletimizin anayasal temelleri niteliğindeki bu  hükümleri Anayasa’dan çıkarma gerekçesi olamaz.”

Basında çıkan bir habere göre; TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, Gazi Üniversitesi’nde yaptığı bir konuşmada Anayasa’nın 3. maddesinin değiştirilmesi gerektiğini söyledi. Gerekçesi ve önerisi şöyle: “Devletin ülkesi olmaz, devletin milleti olmaz. Bu metin,  ‘milletin gücü üzerinde yükselen devlet anlayışı’ ile yeniden ele alınmalıdır.”  
Kamuoyunda tepkiyle karşılanan bu görüş hakkında eski Devlet, Millî Savunma  ve Adalet Bakanı Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, yazılı bir değerlendirme yaptı:
“Sayın Başkanın eleştirdiği ve değiştirilmesini istediği hüküm,  Anayasa’nın 3. maddesinin I. fıkrasında yer alıyor: ‘Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür.’  Daha önce 1961 Anayasası’nın 3. maddesinin I. fıkrasında yer alan bu hüküm, yürürlükteki 1982 Anayasası’nın 4. maddesi uyarıca ‘değiştirilemez  ve değiştirilmesi teklif  edilemez’ hükümleri arasındadır. 4. maddede  bu özellikleri  belirtilen ilk 3 madde,  Türkiye Cumhuriyeti’nin  anayasal temelleri niteliğindedir. Yeni bir Anayasa yapılacak olsa bile bu hükümler korunmak zorundadır. 3. maddede değiştirilmek istenen fıkra, Türkiye Cumhuriyeti’nin birlikçi (üniter) devlet yapısının hukukî güvencesi niteliğindedir. Sayın Başkanın önerdiği formül bu güvenceyi içermiyor. Hele Türkiye’nin  bölücü, ayrılıkçı  bir terör örgütüne karşı 50 yıldan beri mücadele ettiği bir dönemde böyle bir değişiklik  düşünülemez.
Sayın Başkana göre ‘Devletin ülkesi olmaz, devletin milleti olmaz.’ Ülkesi, milleti olmayan devlet olur mu?   Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk, devleti ‘belirli bir toprak (ülke) üzerinde yerleşmiş, siyasî bir iktidarın egemenliğine tâbi olarak yaşayan insan topluluğu (millet)’; milleti ‘ortak bir geçmişe ve gelecekte de birlikte yaşamak iradesine sahip, aralarında dayanışma olan insan topluluğu’  olarak tanımlamıştır.
Anayasa’nın  3. maddesi, Türkiye Devletinin ‘ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün’ olduğunu belirtiyor. Bu hüküm, Türkiye Devletinin özerk bölgelere  ayrılmasını, giderek bölünmesini, parçalanmasını önlemeye yöneliktir. Anayasa’ya 101. yılına giren Türkiye Cumhuriyeti’nin sonsuza dek yaşamasını sağlamak için konmuştur.
 Anayasa’nın ilk 3 maddesinde sıralanan ‘değiştirilemeyecek hükümleri’ kaldırmak  değil, korumak zorundayız. Yeni Anayasa yapmak, Devletimizin anayasal temelleri niteliğindeki bu  hükümleri Anayasa’dan çıkarma gerekçesi olamaz.”
(13.10.2024)