Sanatı ve Sanatçı Kimliğiyle Frida Kahlo

Bu satırları okuyan sizler eminim ki Frida hakkında birçok bilgiye rahatlıkla ulaşmışsınızdır. O nedenledir ki hakkındaki bilgilerde çok detaya girmeden sayfanın izin verdiği ölçüde, her okuyucunun kendi içinde kendi devrimini ve evrimini yaratacağı, bir renk, bir desen, bir felsefe, bir melodi, bir duruş olan Frida ile kısa bir yolculukla, sizlerle olan yazılı sohbetimi şekillendirmeye çalışacağım.

Sanatını kendi kurallarına göre şekillendirerek açığa çıkaran Frida Kahlo hakkında, çok sayıda fikir, inceleme, araştırma, biyografi gibi yazılar, esinlenilerek yapılan uzun ve kısa metrajlı filmler yapıldı.
Hepsinin merkezinde Frida Kahlo’yu anlamak, okumak, görmek ve sanat vardı. Kendi pencerelerinden bakıp görerek okurlara, çizerlere ve izleyicilere ulaşmışları. Kimi zaman popüler kültür ikonu, kimi zaman feminizmin ikonu olan, yaşadığı dönem ve sonrasına damgasını vuran sanatçı, yaşarken değeri bilinen ender sanatçılardan biridir.

Kendisi acılarla beslenirken, eserleriyle besleyen sanatçı güçlü duruşunu, sıra dışı kimliğini, çalkantılı yaşamını ve özgünlüğünü koruyup kendini tekrara düşürmeden, beğenilme, kabul görme gibi kaygılar gütmemiştir. Eserlerinde kendi gerçekleriyle, felsefesiyle kendini aktarmıştır.
Çiçeklerle taçlanan saçları kimi zaman örgülü, kimi zaman açıkken, dantelli, kadife giysiler kuşanan, kolyeler, küpeler takınan, evlat özleminin karşılığı olarak beslediği evcil hayvanlarla desenlediği otoportreleri, günümüzde farklı bakışlarla yorumlanmaya devam etmektedir.
Ruhu sanatla beslenen sanatçı ve sanatseverlerin ilgi ile izlediği Frida Kahlo çokça taklit edilmiş, kopya eserleri üretilmiş, birçok kişiye esin kaynağı olmuştur.

Kadın kimliği ile güçlü duruş sergileyip, hislerinin ve arzularının peşinden gitmiştir. Cinsel kimliği ile her iki cinse olan ilgisi, sanatçı kimliği ile özgünlüğünü koruyarak eserleriyle imzasını taşıması, bireysel kimliğiyle toplumsal hassasiyetini sergilemesi, evlat olarak bağlılığını sürdürmesi, eş olarak ilkelerinin peşinden gitmesi, doğa ile daima temas halinde olması ve hayvanları ailesi gibi görmesiyle birçok ezberi bozmayı başarmıştır.

Firida Kahlo’nun 47 yıllık yaşamına kaynaklara başvurarak kısaca değinmek isterim.
‘‘Magdalena Carmen Frida Kahlo Calderon 06 Temmuz 1907 günü Meksiko’nun güneyindeki Coyoacán'da dünyaya gelmiş olmasına rağmen kendisi doğum tarihini Meksika Devrimi’nin gerçekleştiği 07 Temmuz 1910 günü olarak ilan etmiş, yaşamının modern Meksika'nın doğuşuyla başlamış olmasını istemiş, 13 Temmuz 1954’de Meksika’da Pulmoner emboliden ölmüştür. Külleri Mavi Ev'de muhafaza edilmektedir. Mavi Ev, 1955'te Rivera tarafından devlete bağışlanmıştır.

Altı yaşındayken geçirdiği çocuk felcinin sonucu olarak bir bacağı engelli kalmış, kendisine "Tahta Bacak Frida" denmişti. Bu engeliyle baş etmesini bilen Frida, genç kızlık çağında, dönemin en iyi eğitimini veren Ulusal Hazırlık Okulu’nda okudu. Bu okul, onu sanat, edebiyat, felsefe  gibi alanlara yönlendirdi. İleride Meksika düşün yaşamının önemli isimleri olarak anılacak Alejandro, Gomez, Arias, Jose, Gomez, Robleda, Alfonso, Villa okul arkadaşları oldu. Okulda, anarşist bir edebiyat grubuna dâhil oldu; güçlü bir kişilik oluşturmaya başladı. 18 yaşında geçirdiği bir trafik kazası bütün hayatını değiştirdi.

17 Eylül 1925'te okuldan eve dönerken bindiği otobüsün tramvayla çarpışması sonucu çok kişinin öldüğü kazada, tramvayın demir çubuklarından birisi Frida'nın sol kalçasından girip leğen kemiğinden çıkmıştı. Kazadan sonra tüm hayatı korseler, hastaneler ve doktorlar arasında geçmiş; omurgası ve sağ bacağında dinmeyen bir acıyla yaşamış, 32 kez ameliyat edilmiş ve çocuk felci nedeniyle sakat olan sağ bacağı 1954’te kangren yüzünden kesilmişti.
Kazadan bir ay sonra hastaneden çıkan Kahlo, ailesinin teşviki ile sıkıntı ve acıdan kaçmak için resim yapmaya başladı. Yatağının tavanındaki aynaya bakarak oto-portreler yaptı. İlk otoportresi,

"Kadife Elbiseli Otoportre"dir (1926)
1938'de New York'ta, 1939’da Paris’te açtığı sergi ona büyük ünlendi. 1943'te on yıl boyunca La Esmeralda adlı yeni bir sanat okulunda öğretim üyeliğine yapan Frida, Sağlık koşulları nedeniyle Mexico City'ye gidemediğinden, derslerini evinde veriyordu ve öğrencilerine "Los Fridos" (Frida öğrencileri) denilirdi.

1927 yılı sonunda yürümeye başlayan Kahlo, bu dönemde sanat ve politika çevreleri ile yakınlaşmaya başlayarak 1929’da üye olup daha sonra ayrıldı Meksika Komünist Partisi’ne 1948'de yeniden üye oldu.

Ressam Diego Rivera’nın üçüncü eşi olup, evliliği ‘‘Fil ile Güvercin evliliğine’’ benzetildi.
Frieda ve Diego Rivera" (1931) adlı tablosu, San Fransisco Kadın Ressamlar Topluluğu yıllık sergisinde sergilenen ilk tablosu oldu.
55 Tanesi otoportre olmak üzere Frida Kahlo’nun 143 resmi vardır. Rahatsızlığı nedeni ile yaşamının büyük bölümünü yatakta ve ayna karşısında geçiren Frida ‘‘Yalnızım ve kendimden iyi kimseyi tanımıyorum diyordu. Ölümünden birkaç gün önce günlüğüne ‘‘Umarım çıkış eğlencelidir ve umarım bir daha geri dönmem’’ diye yazan Frida, son tablosuna ‘‘Yaşasın hayat’’, son otoportresine de (1954) de ‘‘The eyebrows’’adını vermiştir.

NOT: Frida Kahlo hakkında Kaynak ve Görseller: Vikipedi ve diğer yayımlar
Değerli dostlarım bir sonraki yazılı sohbetimizde buluşmak üzere bir şiirim ile birlikte Youtube’da yayımladığım bir şarkımı ( İnsanlarda sevgi yoktu https://www.youtube.com/watch?v=QaKz4oxs0u8 ) güzel gönüllerinize bırakıyor, güzellikler diliyorum. Sanatla kalın.

GÖNLÜMDE DEĞİLSİN
Uzaklaşır gönlüm sessizce senden
Ömrümü eksilten yalan sözlerden
Usandım duymaktan sahte dilinden
Gönlümde değilsin yok bende yerin

Esiyor rüzgarlar ince yerimde
Titremez ellerim suskun isminde
Kalbimse aramaz sormaz nerede
Gönlümde değilsin yok bende yerin

İnciniyor ruhum istemesem de
Bakmam gözlerine ne çok sevsen de
İnanmam bir daha yemin etsen de
Gönlümde değilsin yok bende yerin

Haketmez yüreğin bağlılık sözü
Avucumda kaldı acının közü
Bakıp da görmüyor gerçeği gözü
Gönlümde değilsin yok bende yerin

Vazgeçtim teninden vahlar istemem
Yalancı birisin artık sevemem
Öykümsün yaşanan geri dönemem
Gönlümde değilsin yok bende yerin
Perihan KOCA
(Ressam, Şair, Bestekâr)
www.perihankoca.com
[email protected]
[email protected]
Facebook & Twitter & Instagram