Çocuğun Sosyalleşme ve Kişilik Gelişiminde Ailenin Rolü

Aile içinde çocuk, ilk sosyalleşme tecrübesini yaşama fırsatını edinir. Bu fırsat, onun hem sosyalleşmesini sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmesine hem de ileride yeni bir aile kurmasına kadar geçen dönemde kullanabileceği iyi modeller görmesine zemin hazırlamalıdır. "Aile, çocuğun ilk sosyal dünyasıdır ve burada edindiği deneyimler, onun gelecekteki ilişkilerinin temelini oluşturur." (Prof. Dr. Selçuk Şirin)
Çocuğun yetişkinliğe kadar yaşayacağı süreçte, aile içinde kazanacağı tutum ve davranışların, kendi kişilik oluşumunda en etkili mekanizma olarak değerlendirilmesi ve buna göre ebeveynlerin tutumlarını belirlemelerinin önemi vurgulanmalıdır. "Ebeveynlerin tutumları, çocuğun benlik algısını ve dünyaya bakışını şekillendirir." (Prof. Dr. Selçuk Şirin)
Ailelerin, sağlıklı tutum ve davranışlarını yeni nesillere aktarma isteği, çocuklarına karşı sergiledikleri tepkilerde kendini göstermektedir. Bu nedenle aileler, ebeveyn tutumlarıyla ilgili olarak evlilik öncesi ve ilk evlilik yıllarından itibaren eğitim almalıdır. "Ebeveynlik, öğrenilen bir süreçtir; bu nedenle anne-babaların bilinçli bir şekilde eğitilmesi, çocukların sağlıklı gelişimi için kritiktir." (Prof. Dr. Selçuk Şirin)
Ailenin tutumlarının bireyin kişiliği üzerindeki etkisinde en belirgin faktörün akademik başarı ve eğitim durumu olduğu söylenebilir. Genel olarak eğitim alanında başarılı bireylerin, ailelerinin olumlu tutumlarından etkilendikleri tespit edilmiştir. "Eğitimde başarı, sadece okulda değil, evde de başlar; aile desteği, çocuğun akademik yolculuğunda belirleyici bir faktördür." (Prof. Dr. Selçuk Şirin)
Kişiliğin oluşumunda bireylerin cinsiyetlerinin bir etkisi olmadığı gözlenmiştir. Erkek ya da kadın olmanın, bireyin ebeveyn tutumlarından etkilenmesi üzerinde belirgin bir etkisi olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca, erkek ve kadın bireylerin ebeveyn tutumlarını algılama şekillerinde de bir farklılık bulunmamıştır.
Yapılan araştırmalarda kişiliğin oluşumunda ekonomik durumun etkisi incelendiğinde kayda değer bir farklılık tespit edilmemiştir. Bireylerin ekonomik durumlarındaki farklılığın, ebeveyn tutumlarını algılamaları üzerinde önemli bir etkisi olmadığı belirlenmiştir. Bu durum, ebeveyn tutumlarından etkilenmenin ekonomik durumdan bağımsız olarak da mümkün olduğunu göstermektedir.
Küçük yaştaki bireylerin ebeveyn tutumlarından daha fazla etkilendikleri veya bu etkilenmeyi daha belirgin bir şekilde hissettikleri söylenebilir. Zamanla birçok tutumun ebeveynlerinden etkilenerek ortaya konulsa bile, bu tutumların bireyin kişilik özelliğine dönüşmesi mümkündür. Bir anlamda, yaş ilerledikçe bireyin bu tutumları içselleştirdiği ve sanki bu tutumların her zaman kendinde var olduğunu varsaydığı görülmektedir.
Çocuğun akademik başarısı, meslek seçimi ve kişilik özellikleri üzerinde ailenin etkisinin büyük olduğu yapılan araştırmalarda ortaya konmaktadır. Her ne kadar çocuklar, zamanla sosyal çevrelerinden de etkileniyor olsalar da kişilik gelişiminde en önemli kurum aile kurumudur. "Aile, çocuğun ilk okulu, ebeveynler ise ilk öğretmenleridir." (Prof. Dr. Selçuk Şirin)
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 2023 verilerine göre, Türkiye nüfusunun %26,0'ını çocuk nüfus oluşturmaktadır. Ayrıca, 2023 yılında 171.881 çift boşanmış ve bu boşanmalardan etkilenen 171.213 çocuk velayet kararlarına dahil olmuştur. Bu veriler, aile yapısındaki değişimlerin çocuklar üzerindeki potansiyel etkilerini göstermektedir. data.tuik.gov.tr
Boşanma oranlarının hızla arttığı, doğum oranlarının düştüğü ve evlenme yaşının hızla yükseldiği ülkemizde, aile yapısının korunması için devletin ve sivil toplum kuruluşlarının birçok proje geliştirmesi gerekmektedir. Bu konuda bir öneri olarak, evliliklerde sağlık raporu istendiği gibi eşlerden bir "evlilik sertifikası" istenmeli ve sağlık raporuna ek olarak "psikolojik sağlıklılık raporu" da talep edilmelidir.
Sonrasında ise ailelerin belirli periyotlarla eğitimden geçmesi sağlanmalı ve sağlıklı nesiller yetiştirmek amacıyla ebeveynler daha donanımlı hale getirilmelidir. Aileler, biyolojik, psikolojik ve sosyal anlamda desteklenmeli; aile hekimliklerinin yanı sıra aile danışmanları eşliğinde tutumlarının gelişimi ve değişimi için rehberlik almalıdır. Son zamanlarda medyada sıkça yer alan aile içi şiddet olayları göz önünde bulundurularak, bu şiddetin yeni nesillere aktarılmasının engellenmesi büyük önem taşımaktadır.
Kaynakça

• Şirin, S. (2020). Yetişin Çocuklar: Çocuk Eğitimi Üzerine Akademik ve Pratik Bilgiler. İstanbul: Doğan Kitap.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024). İstatistiklerle Çocuk 2023. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2023-53679
• Şirin, S. (2018). Bir Türkiye Hayali: Çocuklarımız İçin Daha Adil Bir Gelecek. İstanbul: Timaş Yayınları.
• TÜİK (2023). Boşanma İstatistikleri. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr