AİLE ŞİRKETLERİNDE CHECK-UP

“Bireysel ve Kurumsal SWOT”

Bireylerin veya şirketlerin SWOT analizi yapılarak incelenmesi mümkündür. İlk olarak “SWOT analizi nedir?” sorusuna cevap arayalım. Hem işletmeler hem de bireyler için oldukça önemli olan SWOT analizi, 4 İngilizce kelimenin baş harflerinden oluşur. Weaknesses (Zayıf Yanlar), Strengths (Güçlü Yanlar), Threats (Tehditler) ve Opportunities (Fırsatlar) anlamına gelir. SWOT analizi ile güçlü ve zayıf yanlarını keşfetmek, fırsatların farkına varmak ve bu fırsatlardan yararlanmak, tehditleri incelemek ve ortaya çıkabilecek risklere karşı önlem almak mümkündür.
Bir kişinin veya işletmenin güçlü yanları sayesinde kazanacağı avantajları, zayıf yanları nedeniyle karşılaşabileceği tehditleri SWOT analizi yaparak öğrenebiliriz. Aynı zamanda, bireyin başarılı bir kariyer yolculuğunda yapması gerekenleri ve işletmelerin iş süreçlerinde kullanacağı stratejileri belirlemek için yapılan çalışmalar da SWOT analizinin bir parçasıdır.
 
Aile şirketlerinde ise SWOT analizi çok daha önemli olmaktadır. Çünkü bu analiz ile şirketin kilit pozisyonunda bulunan yöneticilerin ve aile şirketinin kurumsal analizi yapılmış olur. Sürdürülebilir bir işletme yapısı ortaya koymak ve kuşaktan kuşağa devretmek isteyen aile şirketleri için bu analiz oldukça önemlidir.  

Aile şirketlerinin de en önemli kaynağı insan kaynağıdır. İnsan kaynaklarının da önemli kısmını orta ve üst düzey yöneticiler oluşturur. Aile şirketlerinde bu önemli pozisyonlar genellikle aile bireyleriyle doldurulmaktadır. Patrondan başlayarak şirkette çalışan tüm aile bireylerine yapılan bireysel SWOT analiziyle şirketin omurgasını oluşturan yapının Check-Up’ı yapılmış olur. SWOT analizi veya Check-Up sonrasında elde edilen veriler doğrultusunda şirketin geleceğine yön verecek tüm süreçlerin iyileştirilmesiyle ilgili bir yol haritası belirlenmelidir. Güçlü yanlar kullanılarak şirketin ve bireyin gelişimine katkı sağlamak hedeflenirken, zayıf yanlar tespit edilerek birey ve kurumun buradan zarar görmesi engellenmelidir. Tehditler etraflıca ele alınarak önleyici tedbirler geliştirilmelidir. Fırsatlar güzel bir şekilde değerlendirilerek her anlamda karlı bir pozisyon alınmalıdır.
SWOT analizi ve sonrasındaki yol haritasının belirlenme sürecini bir aile şirketi üzerinden örneklendirebiliriz.  Bir anlamda şirketin veliahtları olan üç çocuk sahibi bir patron düşünelim. Çocuklarının ikisi şirkette çalışıyor, diğeri ise eğitim hayatına devam ediyor olsun. Eğitimi devam eden çocuk için ciddi bir kariyer planlama çalışmasının yapılması, orta veya uzun vadede şirkete sağlıklı bir şekilde adaptasyonu planlanmalıdır. Şirket bünyesinde çalışan veliahtlar için yapılan SWOT analizi sonuçları değerlendirilerek güçlü ve zayıf yanları tespit edilmelidir. Özellikle zayıf yanlarının geliştirilmesi için şirket içi veya dışarıdan destek alınarak bir eğitim programına dahil edilmelidir. Bu veliahtlardan birisi şirketin finansal süreçlerinde rol almak istediğini düşünelim. Eğer eğitimi eksik kalmışsa bu eğitimin hedefler doğrultusunda tamamlanması yönünde (işletme, maliye, ekonomi vs.) bir planlama yapılması gerekmektedir. Eğer eğitimini tamamlamış ve ihtiyacı olan konularda eksik olduğu yönünde bir değerlendirme yapılmışsa uygun bir MBA programına dahil edilerek eğitim süreci tamamlanabilir. Tüm bunlar uygun olmadığı durumlarda ise “Finansçı Olmayanlara Finans Eğitimi” programına dahil olarak veya özel olarak bu eğitimi alarak tespit edilen zayıf yönlerinin gelişmesi sağlanmalıdır. Şirketlerin insan kaynağına ve özellikle veliahtlarına yaptığı yatırımlar orta ve uzun vadede firmanın kendisine ait avantajları kullanması olarak görülmelidir. Bu fırsat için bir planlama yapılmaz ve zayıf yanları güçlendirilmez ise çoğu firma için ileride bir tehdit olarak karşısına çıkacağı bilinmelidir. Şirket bünyesinde bulunan diğer veliahttın da satın alma süreçleriyle ilgilendiğini düşünelim. Bireysel yetkinliklerinin gelişmesi için mutlaka sektörel anlamda ürün bazlı bir satın alma eğitiminden geçmesi sağlanmalıdır. Aynı veya benzer bir sektördeki başka bir firmada alan tecrübesi sağlaması için 3-5 yıl çalışması sağlanabilir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda ise şirket bünyesinde bulunan satın alma profesyonelleri ile çalışması sağlanarak tecrübe transfer etmesine vasat oluşturulmalıdır.

Şirket içindeki bireylere özel yapılan SWOT analizi neticesinde elde edilen bilgiler ışığında yatırım yapılacak profesyoneller veya veliahtların yetiştirilmesi için bir planlama yapılabilecektir. Kurumsal SWOT analizinden elde edilen veriler çerçevesinde zayıf yanların güçlendirilmesi için kurumun faydasına olacak bireysel yatırım programları da planlanabilecektir.

Her patron ve şirketin özellikle aile şirketlerinin bir veya üç yıllık dönemlerde değişik periyotlarda SWOT analizi yaptırmalıdır. Yapılan bu analizler bir anlamda Check-Up gibi değerlendirilmeli ve sonuçlarından istifade edilmelidir. Uzmanlar tarafından şirkete özel sunulan iyileştirme reçeteleri mutlaka hayata geçirilmelidir.
Birçok şirket ile temas etmiş ve birçok vakayı analiz etmiş bir endüstri psikoloğu, yönetim danışmanı ve veliaht koçu olarak şunu söyleyebilirim: Arabalara periyodik bakım yaptırırken, Veliahtlara veya şirketlere bakım yaptırmak ihmal edilmemelidir. Şirketlerin bu analiz ve bakımları dikkate almaları kendi sağlıklarına verdikleri önem ve kullandıkları arabalarına yaptıkları bakımın önemine çok benzediğini söyleyebilirim. Her işletme, gelecekte rekabet edebilmek için yola çıkar, yolda kalmak için değil.

Dr. Abdulrezzak ÇİL
[email protected]