AİLE ŞİRKETLERİ DEMOKRASİ İLE YÖNETİLEBİLİR Mİ?

Aile Şirketlerinin Tanımı ve Dinamikleri

Aile şirketleri, aile üyeleri tarafından kurulan ve yönetilen şirketlerdir. Genellikle birinci ve ikinci kuşak bir arada çalışır. Birinci kuşağın tecrübesi ve ikinci kuşağın potansiyeli, şirketin tüm süreçlerine katkı sağlayan önemli dinamiklerdir. Bu dinamiklerin yansıtılabileceği ortamlar ise aile konseyleri ve şirket toplantılarıdır.

Karar Alma Organları ve Demokratik İşleyiş

Şirket toplantıları, aile şirketlerinin karar alma organlarıdır. Bu organların işleyişi, aile şirketlerinde demokratik olmayı gerektirir. Otoriter bir yönetim tarzı benimsenirse, iş süreçleri ve ortamları verimsiz hale gelebilir. Şirket toplantılarında demokrasinin etkin işleyebilmesi için tüm katılımcıların toplantılara ve iş süreçlerine iyi hazırlanmış olmaları gereklidir. Büyük karar alma toplantılarından önce, komisyon toplantıları düzenlenerek hazırlık yapılmalıdır. Demokrasinin sağlıklı işlemesi için oy kullanacak üyelerin bilgili olması, konu hakkında araştırma yapmış olması ve ciddi bir hazırlıkla toplantılara gelmesi gereklidir. Bu süreci, ailenin üst yönetimi katılımcılardan talep etmeli ve hatta bu konuda görevlendirme yapmalıdır.

Mantıksal Karar Alma Süreçleri

Karar alma süreçlerinde içgüdüsel değil, mantıksal karar alma yöntemleri uygulanmalıdır. İçgüdüsel karar alma yöntemleri işletmenin yararına olmayacaktır. Mantıksal karar alma süreçlerinin sağlıklı işlemesi için, toplantılar öncesinde yapılacak hazırlıklar koordine edilmelidir.

Eğitim ve Tecrübe Kazanımı

Etkin karar alma yetkinliklerinin artırılması için katılımcıların örgün veya yaygın bir eğitimden geçmesi önemlidir. Kararların araştırma yapılmadan, içgüdüsel bir şekilde alınması durumunda, bu kararların deneyim maliyeti çok yüksek olacaktır. Bu durum deneme yanılma yoluyla öğrenme olarak adlandırılır ve şirketler bu sürece fazla önem vermemelidir.

Örnek Olay: Yatırım Kararları

Örneğin, şirketlerin kendi sektörlerinde veya alternatif bir sektörde yatırım yapmak ve büyümek istediklerini düşünelim. Yatırım öncesinde "Yapmalı mı, yapmamalı mı?" kararı verilmesi için iyi bir araştırma yapılmalıdır. Bu araştırma, şirket ekipleri ve profesyonel danışmanlar veya uzmanlar eşliğinde yapılmalı ve sağlam bir rapor hazırlanmalıdır. Çıkan rapor çerçevesinde bir oylama yapılmalı ve verilen oyların gerekçeleri açıklanmalıdır. Ancak burada demokratik bir süreç işlemesine rağmen, nihai karar süreç ve sonuçları yöneten kişi tarafından alınmalıdır. Buna eklektik karar alma süreci denilebilir.

Veliahtların Eğitimi ve Katılımı

Demokratik karar alma süreçlerinin etkin olarak kullanıldığı şirketlerde, bir sonraki kuşak bu modeli gözlemleyerek öğrenir ve tecrübe kazanır. Tecrübe kazanmaları için veliahtların yapılacak araştırmalarda aktif rol almaları sağlanmalıdır. Araştırma kurullarında aktif olarak çalışmaları teşvik edilmelidir.

Yetkinlik ve Karar Alma Süreçleri

Şirket yönetiminde üyelerin yetkinlikleri yükseltilerek, karar alma süreçlerinde aktif rol almaları sağlanmalıdır. Yetkinlik düzeyleri eksik olan üyelerin karar alma süreçlerine dahil edilmesi uygun değildir. Örneğin, satış ve pazarlama süreçlerinde yetkinliği, bilgi birikimi ve tecrübesi eksik olan bir aile üyesinin, sadece aile üyesi olduğu için karar alma süreçlerinde söz sahibi olması mantıksız olur. Ancak iyi bir araştırma yapıp, eğitim alıp ve uzmanlar eşliğinde çalışarak elde ettiği veriler ışığında bir görüş ortaya koyarsa, bu görüş değerlendirilmelidir.

Sonuç ve Öneriler

Sonuç olarak, aile şirketlerinde karar alma süreçleri ağırlıklı olarak içgüdüsel ve duygusal şekilde yapılmaktadır. Bu süreçlerin mantıklı analizler sonucunda oluşan raporlar ve ön çalışma gruplarında elde edilen veriler ışığında, demokratik bir şekilde oylama ile yapılması işletmelere fayda sağlayacaktır. Egoların ve ilişkilerin çatışmalara sebep olmaması ve mantıklı analizlerle karar alınması, şirket kârlılığını artırdığı gibi ömrünü de uzatacaktır. Aynı zamanda ortakların ve veliahtların sağlıklı bir şekilde karar alma süreçlerine katılmalarına ve gelişmelerine olanak tanır.