TÜRKİYE ROCK'IN "ERKİN BABASI"NI KAYBETTİ
Türk Anadolu Rock’ının efsanevi ismi Erkin Koray, uzun yılllar yaşadığı Kanada’nın Toronto şehrinde kaldırıldığı hastanede vefat etti.
07 Ağustos 2023 - 22:00 - Güncelleme: 07 Ağustos 2023 - 22:52
Mehmet ÜNLÜ
Anadolu Rock, Psychedelic Rock ve Hard Rock türünde çok sayıda özgün eserleriyle hafızalarda yer alan sanatçı, Anadolu'nun kültürel mirasını da korumaya katkıda bulunarak, birçok türküyü yeniden düzenleyip dinleyiciyle buluşturdu..
Öyle Geçer Bir Zamanki, Estarabim, Çöpçüler, Fesuphanallah gibi Arabes-Rock parçaların yanında, Mesafeler, Yağmur gibi unutulmaz besteleri olan sanatçı Erkin Koray, aniden rahatsızlanarak hastanede tedavi altına alındı.
Kızı Damla Koray’ın kendisine refakat ettiği efsane müzisyen Erkin Koray’ın , bir süredir akciğeri ile ilgili problemlerinin yanısıra, yaşlılığa bağlı olarak da sıkıntılar yaşıyordu.
Efsane müzisyen Erkin Koray’ın ,Anadolu Rock , Pspychedelic Rock ve Hard Dock türünde çok sayıda özgün eseri bulunuyor.
Özgün çalışmaları, Doğu ve Batı müziklerinde yaptığı çalışmalarla birçok müzisyeni etkiledi. Cemalim, Köprüden Geçti Gelin gibi çalışmaları ile Türk Halk Müziği, Nihansın Dideden, Kıskanırım gibi parçalar ile Türk Sanat Müziği eserlerini yorumlayarak Anadolu rock tarzında eserler verdi.
Şaşkın (Ala Ain Moulayiteen Dabke, Estarabim, Çöpçüler, Fesuphanallah gibi Arabesk-rock parçaların yanında, Mesafeler, Yağmur gibi psychedelic rock'a uzanan ve Krallar, Akrebin Gözleri, Öfke gibi metal müzik olarak nitelendirilebilen birçok çalışmaya imza attı. 1960'ların sonuna doğru, bağlamanın sesini müzik yapılan mekânlarda daha çok duyurmak ve rock müziğinde de kullanabilmek için elektro bağlamayı Orhan Gencebay ile geliştirdi.
Erkin Koray, 24 Haziran 1941 tarihinde İstanbul'da doğdu. Küçük yaşlarda, piyano öğretmeni olan ve Şerif Yüzbaşıoğlu, Ayhan Yünkuş ve Önder Bali gibi müzisyenlere eğitmenlik yapan annesi Vecihe Koray'dan piyano dersleri aldıktan sonra gitar çalmaya başladı.
İstanbul Alman Lisesi'nde eğitim gördüğü 50'li yılların ikinci yarısında, arkadaşları ile kurduğu amatör topluluk olan Erkin Koray ve ritimcileri ile dönemin güncel parçalarını çalmaya başladı. Lise eğitiminin ardından 60'lı yılların başına dek çalışmalarını yarı amatör yarı profesyonel olarak sürdürdü.
1962 yılında çeşitli müzikli mekanlarda programlar yaptığı sıralarda aldığı bir teklif ile bir yüzünde "Bir Eylül Akşamı", diğer yüzünde "It's So Long" adlı İngilizce parça bulunan ilk 45'liğini kaydetti. Ancak bu plak 1966 yılında piyasaya çıktı. Erkin Koray askerliğini 1963-1965 yılları arasında Ankara'da Hava Kuvvetleri Caz Orkestrası'nda solist ve gitarist olarak yaptı.
Terhisi sonrasında Almanya'nın Hamburg şehrine giden Erkin Koray burada The Hiccups adlı bir Alman grubu ile 2,5 ay çalıştı. Türkiye'ye döndüğünde The Hiccups'ta beraber çalıştığı bas gitarist Bernhard Weber, gitarist İlder Tokcan ve Fikret Zolan ile yeni bir grup kurdu. Bu dönemde saçlarını uzatmaya başlayıp, Türkiye'de beat müziğin temsilcisi haline geldi. 1966'da İngilizce şarkılardan oluşan bir extended play çıkardı. Ancak plak sadece 300 civarı sattı.
1967 yılında basılan, bir yüzünde Kızları da Alın Askere, diğer yüzünde Aşk Oyunu adlı parçalar bulunan 45'liği ise önemli başarı kazanmıştır. Özellikle Kızları da Alın Askere parçası Erkin Koray'ın geniş kitleler tarafından tanınmasında önemli rol oynadı.
1968 yılında, Hürriyet Gazetesi tarafından yapılan Altın Mikrofon yarışmasına katıldı. Koray, gitarda ve vokalde kendisi, ayrıca gitarda Tuncer Dürüm, bas gitarda Ziya Bakanay ve davulda Sedat Avcı yer aldı. Yarışmaya bolero tarzı "Meçhul" ve de yarışma şarkısı olan enstrümantal "Çiçek Dağı" ile katıldı.
Yarışmada 4. olan Koray'ın şarkıları Meçhul ve Çiçek Dağı daha sonra bir plak şirketi tarafından piyasaya çıkarılarak sekiz yüz bin adet gibi büyük tiraj yaptı. Grubu ile bir yandan konser verdi, bir yandan da kulüp, bar gibi çeşitli müzikli mekânlarda çalışmaya devam etti. Bu dönemde bas gitar değişikliği yaşandı ve gruba Taner Öngür dahil oldu.
Bu aktifliği, 60'lı yılların sonlarına dek ardı ardına gelen: Anma Arkadaş, Hop Hop Gelsin, Sana Bir Şeyler Olmuş, Seni Her Gördüğümde gibi parçalar takip etti.
1969 yılında kurduğu Yeraltı Dörtlüsü adlı grubu ile Türkiye'de underground müzik akımının öncüsü oldu. Grupta Erkin Koray'ın yanında davulda Sedat Avcı, ikinci gitarda ve bas gitarda Aydın Buyar Şencan yer alıyordu. Grup ilk konserini Ocak 1970'te İstanbul Kent Sineması'nda verdi. Bu konserin ilk bölümünde Cream, Jethro Tull ve Pink Floyd gibi dönemin ünlü rock gruplarının şarkılarını yorumlarken ikinci bölümünde bu rock soundunu Koray'ın kendi şarkılarına uyguladılar. Grup, özellikle 1970 yılında bir sürü eser verdi.
Beraber aynı evde yaşayan dörtlü, Erkin Koray ve Yeraltı Dörtlüsü olarak 1970'te Radyo İstanbul'da Sana Bir Şeyler Olmuş şarkısını çaldı. Grup, bir süre kendilerine özgün soundları ile Gün Doğmuyor, Gel Bak Ne Söylicem, Meçhul / Ve..., İstemem gibi underground ve psychedelic rock türü şarkıları Türkiye'ye tanıttılar. Ancak grup, Koray'ın 1971'de Avrupa'ya gitme kararı sonrası dağıldı.
Mayıs 1971'de Erkin Koray, Hey dergisinde çalışan dostu Arda Uskan ile Cannes Film Festivali''ne gitti. Burada John Lennon ve Yoko Ono'nun yarattığı kısa film Apetheosis'i canlı izledi ve filmin sonunda Koray, gösterime katılan Lennon ile konuşup bir görüşme ayarladı. Bir gün sonra Koray ve Uskan, Lennon ve Ono ile görüştü. Bu görüşmede Koray, Lennon'a yeni şarkısı "Mesafeler"i dinletti. Şarkıyı dinleyen Lennon, kendisine Avrupa'da kalmasını teklif etse de, Koray bu teklifi kabul etmedi.
1971 yılının yazı biterken Türkiye'ye dönen Erkin Koray, Super Group adını verdiği yeni bir grup kurdu. Burada da Sedat Avcı ile çalışan Koray, bas gitara ise Almanya'da tanıştığı Jery Ziembrowski'yi getirdi. Grup, underground ve psychedelic bir müzik yapacağını açıkladı. Grup, "Yağmur / Aşka İnanmıyorum" ve "Sen Yoksun Diye / Goca Dünya" şarkılarını kaydedip dağıldı.
Ağustos 1972'de Bunalımlar grubundan gitarist Ayhan Cakus ve baterist Nur Yenal'ın yanına genç bas gitarist Özkan Uğur'u alarak Ter grubunu kuran Koray, bu grupla Kasım ayında "Hor Görme Garibi / Züleyha" 45'liğini çıkardı. Daha sonrasında, Ankara'da on beş bin kişinin katıldığı bir konserin ortasında Koray'ın gitarının telinin kopması sonrası Koray sahneden ayrıldı ve bu hadise sonrası grup ile iletişimi kopararak bir daha onlarla çalmadı.
Bu grup denemeleri sonrasında Koray, genellikle solo çalışmalar yapıp Türkiye'deki müzik listelerinde üst sıralarda yer alan klasikleşmiş birçok esere imza attı.
1973'te birkaç sene önce Lennon'a çaldığı "Mesafeler" 45'lik olarak yayınlandı. Arka yüzünde "Silinmeyen Hatıralar" şarkısının yer aldığı çalışmada Koray'a, davulda Sedat Avcı'nın yanı sıra elektro gitarda Atilla Ertem ve bas gitarda Mehmet Tiber destek verdi. Bu sırada Koray, 19 Ekim 1973'te Müge Duman ile evlendi.
1974 yılı ise Koray'ın en başarılı yıllarından biri oldu. Bu dönemde "Şaşkın / Eyvah", "Krallar / Dost Acı Söyler" ve "Feshupanallah / Komşu Kızı" 45'liklerini çıkaran Koray'a bateride Nihat Önerel, bas gitarda da Rauf Ülgün eşlik etti. "Krallar" plağının kapağında kendi çizimini kullanan Koray, "Feshupanallah"ın kapağında ise yüzü boyalı bir halde yer alıyordu. Bu dönemde Koray, Nazilli Saray Sinemasında bir konser verdi ve baterist Örerel, bu konserin bu konseri mono kayıt ile kaydetti. Kayıtlar yıllar sonra Live in Nazilli 1974 adıyla resmi olmayan bir bootleg olarak piyasaya sürüldü.
Yıllar sonra "Feshupanallah"ın bestecisi konusunda tartışmalar ortaya çıktı ve şarkının aslında Romeo Lahoud tarafından "Weily Weily" olarak yazıldığı ve 1970'te piyasaya sürüldüğü iddia edildi.
1975 yılının başında Koray'ın ilk LP'si Elektronik Türküler albümünde kendisine Sedat Avcı ile bas gitarist Ahmet Güvenç eşlik ediyordu. Erkin Koray 1975-1984 yılları arasında kısa sürelerde Türkiye'ye gelişleri dışında Hollanda, Almanya ve Kanada'da yaşadı. Hakkında pek fazla bilgi olmayan bu dönemde Estarabim, Arap Saçı gibi çok bilinen eserlerini yayımladı.
Koray, 1977 yılında Erkin Koray Tutkusu adlı LP'yi yayınladı ve grubuna da aynı adı verdi. Bu grupta davulda Okay Temiz, gitarda Orhan Ünal, bas gitarda ise Harun Kolçak yer aldı. Albümde Koray'ın Hollanda'da kaydettiği iki İngilizce şarkı da yer aldı. Koray, albümden sonra tekrar bir süre Avrupa'ya gitti.
Erkin Koray, 1982'de Benden Sana albümünü yayınladı. Albümün bir kısmını Almanya'da Köln ve Hamburg'da bir kısmını da İstanbul'da kaydetti. Albümde Koray'a, Haluk Taşoğlu ve Sedat Avcı'nın yanı sıra Hint müzisyen Harpal Singh de destek verdi. Albümdeki şarkıların bir kısmı (Meyhanede, Öyle Bir Geçer, Sayın Arkadaşım Osman) Hint müzisyenlerin bestelerine Erkin Koray'ın Türkçe yazdığı sözlerden oluşur.
Bir sene sonra ise İlla Ki albümünü yayınladı. Bu albüm içindeki şarkılar kadar, Nuri Kurtcebe'nin çizdiği albüm kapağı ve plak versiyonunun şeffaf olmasıyla da dikkat çekiyordu. Miksajı Köln'de yapılan albümde İlla Ki, Deli Kadın, Tek Başına gibi hit şarkıların yanında Kızları da Alın Askere ve Hop Hop Gelsin gibi eski şarkıların da yeni yorumları yer alıyordu.
Türkiye'ye kesin dönüşünün ardından, ailevi sorunlarından dolayı kendisi için pek verimli geçmeyen 1985-1990 yılları arasında belki en çok bilinen çalışması olan Çöpçüler ile büyük bir çıkış yaptı. Çöpçüler'in de yer aldığı Ceylan albümü 1985'te yayınlandı. Albümde Erkin Koray, davul dışında tüm enstrümanları kendi çalmıştı. Bu dönemde, devrin modasına uyarak piyanist-şarkıcı olarak bir restoranda müzik yapmaya başladı.
Bu dönemin diğer bir önemli ve özgün eserlerinden biri de 1986'da yayınlanan Gaddar albümü oldu. Anılan maddi sıkıntılar, sanatçıyı tek bir sentezleyici eşliğinde kaydedilen Çukulatam Benim(1987) gibi düşük bütçeli yapımlara zorlamıştır. Bu albümde de Şaşkın ve Sana Bir Şeyler Olmuş şarkılarının taverna müziği tadındaki yorumları bulunmaktaydı. 1989'da Hay Yam Yam albümü çıktı. Bu albümde klip çektiği Hayat Katarı şarkısı Kemal Sunal'ın oynadığı filmlerden Abuk Sabut 1 Film filminde kullanıldı.
1990 yılında yayınladığı Tamam Artık albümü de önceki albümlerinden farklı olmayan bir şekilde eski ve yeni şarkıların karışık bulunduğu bir albüm oldu.
Erkin Koray'ın hayatı genellikle ekonomik sıkıntılarla geçti. Yaptığı çıkışlar, popüler olan çalışmaları onu maddi açıdan rahatlatmaya yetmedi. Müziği kendine yaşam biçimi olarak seçmiş olan Koray ve onunla aynı dönemi paylaşan birçok özgün sanatçı, o dönemlerde belirsiz olan telif hakları, sınırlı çalışma olanakları, sağlıksız bir yapıya sahip olan müzik piyasası ve müzik dinleyicisinin düşük alım gücü gibi nedenlerle bu sıkıntılardan kurtulamadı.
Bunlardan bazıları küserek müziği bırakıp daha iyi maddi koşullar elde edebilecekleri işlere yöneldiler. Erkin Koray telif hakları en çok ihlal edilensanatçılardan biri oldu, bu nedenlerle neredeyse hiçbir zaman arzu ettiği yapımları gerçekleştirecek parasal kaynak bulamadı.
Yenilikçi, sentezci, deneyci bir müzik çizgisi olan Erkin Koray; sıra dışı şarkı sözleri, kendine özgü vokal biçemi, uzun saçları, özgün kıyafetleri ve bunun gibi daha birçok nedenle dönemin yayın tekeli olan TRT tarafından dışlandı.
Eserlerinin neredeyse tamamı yakın zamanlara kadar, TRT denetimi tarafından yayımlanmaya uygun görülmedi. Bu durum Türkiye'de özel yayın kuruluşlarının ortaya çıkışına kadar süregelirken ve Koray'ın dinleyici kitlesinin sınırlı kalmasına yol açtı.
1990 - 1993 yıllarında, genelde Öyle Bir Geçer Zamanki, Arapsaçı, Fesupanallah, Şaşkın, Sevince ve Yalnızlar Rıhtımı vb. hitleri içeren bir toplama albüm serisi ve bir de Best Of piyasaya sürdü. 1990'da yayınladığı Tamam Artık albümünden sonra bir sessizlik ve plak şirketlerine küskünlük dönemine giren sanatçı, 1991'de Tek Başına Konser adlı konser kayıtlarından oluşan dışında albüm çalışmalarına ara verdi.
1996 yılına kadar süren bu sessizlik, iddialı ve görece yüksek bütçeli Gün Ola Harman Ola albümü ile bozulmuştur. Büyük satış başarısı göstermeyen ancak eleştirmenlerce olumlu eleştiriler alan bu çalışmayı 1999 yılında yayımlanan yeni şarkılarının yanında eski şarkılarının da yeni düzenlerinin bulunduğu Devlerin Nefesi adlı son albümü takip etti.
Albümde kendisine bas gitardaAhmet Güvenç eşlik etti. Erkin Koray, kendisi ile özdeşleşen 1961 yılı yapımı Gibson Les Paul Custom olarak bilinen ve çok değerli bir elektro gitara sahipti. Son zamanlarda pek kullanmadığı bu gitarı bir dönem Mecidiyeköy Pamukbank şubesinde bir kiralık kasada muhafaza eden Koray, sert çalma üslubu nedeniyle yıpratmaktan çekindiği için böyle bir yola başvurdu.
Kızı Damla Koray'ı Türkiye'nin eğitim sistemini beğenmeyip okuldan alıp, eğitimini evde kendi olanakları ile verdi.
Erkin Koray, 22 Temmuz 2007 Genel seçimlerinde oyunu MHP'ye vereceğini açıkladı. Bu açıklaması özellikle sol kesimdeki hayranları arasında büyük şaşkınlık yarattı. Koray ise 30 Temmuz 2007'de, 50. sanat yılını kutladığı Harbiye'deki deki konserinde bu duruma açıklık getirmeye çalıştı. Koray, Türkiye'de yaygın değilken erkekte uzun saç, uzun topuk yaygın değilken bu akıma öncülük etti.
Türk halkını 12 Haziran 2011 Genel seçimlerinde 'nde oy vermeye çağıran Erkin Koray “Mevcut iktidarın ülkemizi ne hale getirdiği ortada. 22 Temmuz’da yapılacak seçimin, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli seçimi. Ülkesini seven herkesin ülkesini kurtarmak için bu seçimlerde sandığa gideceğine eminim” dedi.
Erkin Koray katıldığı İbo Show programında yaptığı konuşmasında rock müzik tarzının arabesk tarzıyla uyuşmadığını belirterek artık İbo Show'a çıkmayacağını açıkladı.
Efsane müzisyen Erkin Koray, 2007 yılında 34. Altın Kelebek'te "Onur Ödülü", 2008 yılında 14. Kral TV Müzik Ödülleri’nde "Jüri Onur Ödülü"ne layık görüldü.
FACEBOOK YORUMLAR