PANDEMİDE ÇOCUK
15 Şubat 2021 - 14:47
Uzman, gelişim psikoloğu Ceyda Demirbaşoğlu ile sizler için röportaj yaptım. Bakalım pandemi döneminde çocuk psikolojisi nasılmış? Ceyda hanımla sohbetimize başlayalım.
Merhaba Ceyda Hanım bize(İSTANBUL FLAŞ GAZETESİ takipçilerine) kendinizi tanıtır mısınız?
Merhaba, ben uzman gelişim psikoloğu olarak yaklaşık 10 yıldır sivil toplum alanında çocuklarla, ergenlerle ve ailelerle çalışıyorum. Üniversitelerde konuşmalar ve özel etkinliklerde atölye çalışmaları yapıyorum. Ayrıca Uluslararası İngilizce eğitmeniyim. 6 aylık evliyim.
Malum pandemideyiz ve miniklerin ruh hali bozuluyor neler yapılmalı?
Çocuklar en çok evde bakım veren kişilerle vakit geçirdikleri için uçaklardaki oksijen maskesi kuralında olduğu gibi önce yetişkinler kendi iyilik halini korumalıdır. Çocukların ruh sağlığını koruyabilmek için ebeveynlerin ruhsal olarak iyi durumda olmaları önkoşuldur çünkü bu süreçle baş etme becerileri çocuklara da güven vererek onları rahatlatır. Çocukların medyadaki abartılı veya korkutucu haberlerden, yorumlardan korunması gerekir çünkü onlara da kendimize de hatırlatmamız gereken şey, sosyal medyada duyduğumuz her şeyin doğru olmadığıdır. Bu süreçte çocuklar kendilerinin ve sevdiklerinin başına kötü bir şey geleceğinden endişe duyabilirler. Bu durumda kendinizi korumak için aldığınız önlemleri anlatabilirsiniz. Kendisini sakin ve güvende hisseden ebeveynin çocukları da bu mesajı alacaktır. Güven vermek isterken “Hepimiz her zaman yanında olacağız, kimseye bir şey olmayacak.” gibi kontrolümüzün dışında olan çok iyimser veya gerçek olmayan bilgiler verilmemelidir. Hastalanan insanlara yardım eden pek çok kişinin olduğunu anlatın. Kötü bir şey olduğunda yardım eden insanların olduğunu bilmek, destek sistemini fark etmek kaygıları azaltır. Duygularınızı paylaşın çünkü bazı ailelerde zorlayıcı duygular tolere edilemiyor, çocuğun mutsuz olması, ağlaması, kaygılanması ve kızması durumunda ebeveynler ya görmezden geliyor ya da aşırı tepki gösteriyor. Bunun yerine ebeveynler sebebi anlamaya çalışarak, çocuğun süreçte yaşadığı duygularını paylaşması ve anlamlandırmasına yardımcı olmalıdır. Üzgün ve sıkıntılı hissetmelerinin yanlış olmadığını belirtebilirler. Çocuklar izleyerek öğrenir, rol model olarak baş etme becerilerini sizden öğrenebilmeleri için kendi stresinizle nasıl başa çıktığınızı onlarla paylaşın. Her çocuğun güvende hissetmek için rutine ve düzene ihtiyacı vardır. Uyku ve yemek saatleri, ders çalışma ve oyun oynama saatleri belirli bir rutin içinde olmalıdır. Bebeklik döneminde bu rutini koruma sorumluluğu ebeveynlerdeyken, çocukluktan itibaren çocuğunuzu da bu rutinleri belirlemeye dâhil ederek, birlikte program hazırlamanız çocukların da dahil hissederek ve sorumluluk alarak motivasyonlarını arttıracaktır. Akranları ve sevdikleriyle görüntülü görüşmeleri destekleyin. Evde kalınan süreçte çocukların sosyalleşmelerinin desteklenmesi için salgın öncesi görüştüğü yakınlarıyla ve arkadaşlarıyla görüşmelerini görüntülü sürdürmeye çalışın. Bir yandan ekrana maruz kalma süresinin kontrol altında tutulması gerekiyor, ilk 3 yaş hiç ekran önermiyoruz. 3 yaştan sonra çocuğunuzun günlük programını belirlerken günün hangi saatlerinde ekran kullanacağını da belirleyin. Sofra, yatak odası ve tuvalet gibi alanlarda tüm aile için ekran kullanımı kısıtlanırsa çocuklar yine görerek öğrenecektir. Çocuğunuzun ekran dışında ilgilenebileceği alanlar yaratmasında yardımcı olun, hem kendinizin hem de çocuklarının ruh sağlığını korumak için çocuğun ilgisine bağlı olarak rahatlatıcı aktiviteler, serbest etkinlikler yapılabilir. Duygularını ifade etmelerine alan açan, bilinçli farkındalık etkinlikleriyle kaliteli zaman geçirebilirler. Nefes ve gevşeme egzersizleri yapmak, keyif veren hayaller kurmak etkili olacaktır.
Nasıl anlarız miniklerin ruh halindeki değişiklikleri?
Çocukların rutinleri tamamen değişti, örgün eğitime de evde devam ettikleri için sosyalleşememenin ve süreçteki belirsizliğin etkisiyle evde de kendilerini sözel olarak ifade edemediklerinde duygularını yönetmekte zorlanma, ağlama, içe kapanma, saldırganlık, ebeveynlerden hiç ayrılmak istememe gibi rutinin dışında davranışlarla kendilerini ifade etmeye çalışabilirler, uyku problemi yaşayabilirler. Çocuklar zorluklarla başa çıkmaya çalışırken ihtiyaç duydukları ebeveyn desteği, yetişkinlerin de yoğun strese maruz kalmaları sebebiyle verilemiyorsa, aileler kendilerini daha fazla yıpratmadan güçlendirmek ve süreci kolaylaştırmak için profesyonel desteğe başvurabilirler.
Pandemideki ders çalışmalarına yardım nasıl olmalıdır?
Çalışma düzeni ve çalışma ortamı oluşturma konusunda aile üyeleri çocuklara destek olabilir. Evden okula gidiyormuş gibi bir çalışma düzeni oluşturmaya çalışabilirsiniz. Günü planlayıp, uyku, yemek, giyinme, ders ve boş zaman aralıklarınızı önceden belirleyebilirsiniz. İçerik her aralıkta küçük görevler şeklinde olursa programa sadık kalmak daha kolay olur. Tüm gün yiyeceklerimizi bir kerede yemeyip küçük öğünlere bölerek sindirebilmemiz gibi, büyük bir görevi daha küçük parçalara bölmek, işleri daha kolay baş edilebilir algılamamızı sağlayıp, bitirmek için daha motive olmamıza yardımcı olabilir. Çalışma alanıyla dinlenme alanı arasında fiziksel bir sınır oluşturmak, zihinsel yorgunluğu azaltacak ve odaklanmayı artıracaktır. Dersleri, canlı ders saatlerinde, düzenli olarak aktif katılımla takip etmek, eksik noktaları anında sorup netleştirme, anlık geribildirim alabilme ve konuyla ilgili sınıf içi tartışmaları takip edebilme fırsatı verir. Derslere devam etmek yetişkin yaşamının gerektirdiği sorumluluğun bir provasıdır. Canlı ders saatlerinde dikkatin dağılmasını en aza indirmek için telefonu uzakta bırakmak, gelen bildirimleri sessize almak önemlidir. Canlı dersler sırasında yazılı not almak, hem zihninizin tüm öğrenme işlevini aktive edecek hem de dikkati içeriğe yönlendirmeye yardımcı olabilir. Gün içinde sosyalleşme için zaman belirlemek, çalışmaya odaklanmanızı arttırabilir. Gün içerisinde daha az üretken olunan saatler, aile üyeleriyle zaman geçirmek, dinlenmek, telefonla ya da görüntülü sohbetle sevdiklerinizle görüşmek için değerlendirilebilir. Öğrenciler kendilerini, sevdiklerini ve başkalarını korumaya özen göstererek, bu yeni öğrenme ortamını keyifli hale çevirerek, uzaktan eğitimden en yüksek fayda sağlamaya yönelik bir motivasyon kazanabilirler. Ders aralarında mutlaka cama çıkıp temiz hava almalarını ve fiziksel açıdan hareket etmelerini öneriyorum.
Covid geçirmekte olan bir çocuğun ruh halini desteklemek ailelere düşüyor en güzel destek önerinizi alabilir miyiz?
Aileler tedavi ve takip sürecinde doktorlarla işbirliği yaparak sakinliği korumak amacıyla kendi davranışlarını izleyebilirler. Çocukların da duygularını ifade etmelerine izin verebilirler. Yargılamadan dinlemek, önce kendi endişelerini yöneterek güven vermek, çocukların duydukları şeyleri kontrol etmek, doğru bilgileri aktarmak ve sürecin kontrol altında olduğunu hatırlatmak kaygıyı azaltacak, her iki tarafı da rahatlatacaktır. Rutine mümkün olduğunca sadık kalmalarını öneririm. Çocukların dikkatini dağıtacak, rahatlatıcı ve keyif verici şeylerle meşgul olması sağlanabilir. Aslında korona virüse yakalanmış olmaktan bağımsız olarak, çocuk sayılan 18 yaş altı tüm bireylerin eğitim sisteminin, sınav tarihlerinin değişmesi, sürekli evde olmaları gibi durumların olumsuz etkilerinin de önlenmesi veya en aza indirilmesi için psikolojik destek almaları sağlanmalıdır, bu online olarak da mümkündür.
Miniklere okul içindeki tedbirleri anlatmanın bir yolu var mı?
Çocuğa koronavirüs hakkında verilen bilginin çocuğun yaşına uygun olması belirsizliği ve kaygıyı azaltıp süreci kolaylaştıracaktır. Önce salgınla ve okuldaki etkisiyle ilgili ne bildiği öğrenilmelidir çünkü bazı bilgileri eksikse bu boşlukları kendi hayal dünyasında tamamlamış veya yanlış bilgiler edinmiş olabilir. Yanlış bilgilerin doğruları sakince anlatılmalıdır. 10-11 yaş altı çocuklar henüz soyut düşünemedikleri için virüsü anlamakta zorlanırlar, bu durumda virüsle ilgili hikâyelerden ve resimlerden faydalanılarak okuldaki önlemler somutlaştırılarak anlatılabilir. Bu süreçte yetkin kurumlar tarafından üretilen birçok kaynağa internetten ücretsiz erişilebiliyor, aileler kendilerine uygun bir kaynak seçerek konuyu ev içinde gündeme getirebilirler. Umuyorum küresel olarak en kısa sürede sağlıklı günlere kavuşuruz, tüm İstanbul Flaş Gazetesi takipçilerine sevgiler.
Bizde size teşekkür ederiz.
SU ZEYNEP SÜER
Merhaba Ceyda Hanım bize(İSTANBUL FLAŞ GAZETESİ takipçilerine) kendinizi tanıtır mısınız?
Merhaba, ben uzman gelişim psikoloğu olarak yaklaşık 10 yıldır sivil toplum alanında çocuklarla, ergenlerle ve ailelerle çalışıyorum. Üniversitelerde konuşmalar ve özel etkinliklerde atölye çalışmaları yapıyorum. Ayrıca Uluslararası İngilizce eğitmeniyim. 6 aylık evliyim.
Malum pandemideyiz ve miniklerin ruh hali bozuluyor neler yapılmalı?
Çocuklar en çok evde bakım veren kişilerle vakit geçirdikleri için uçaklardaki oksijen maskesi kuralında olduğu gibi önce yetişkinler kendi iyilik halini korumalıdır. Çocukların ruh sağlığını koruyabilmek için ebeveynlerin ruhsal olarak iyi durumda olmaları önkoşuldur çünkü bu süreçle baş etme becerileri çocuklara da güven vererek onları rahatlatır. Çocukların medyadaki abartılı veya korkutucu haberlerden, yorumlardan korunması gerekir çünkü onlara da kendimize de hatırlatmamız gereken şey, sosyal medyada duyduğumuz her şeyin doğru olmadığıdır. Bu süreçte çocuklar kendilerinin ve sevdiklerinin başına kötü bir şey geleceğinden endişe duyabilirler. Bu durumda kendinizi korumak için aldığınız önlemleri anlatabilirsiniz. Kendisini sakin ve güvende hisseden ebeveynin çocukları da bu mesajı alacaktır. Güven vermek isterken “Hepimiz her zaman yanında olacağız, kimseye bir şey olmayacak.” gibi kontrolümüzün dışında olan çok iyimser veya gerçek olmayan bilgiler verilmemelidir. Hastalanan insanlara yardım eden pek çok kişinin olduğunu anlatın. Kötü bir şey olduğunda yardım eden insanların olduğunu bilmek, destek sistemini fark etmek kaygıları azaltır. Duygularınızı paylaşın çünkü bazı ailelerde zorlayıcı duygular tolere edilemiyor, çocuğun mutsuz olması, ağlaması, kaygılanması ve kızması durumunda ebeveynler ya görmezden geliyor ya da aşırı tepki gösteriyor. Bunun yerine ebeveynler sebebi anlamaya çalışarak, çocuğun süreçte yaşadığı duygularını paylaşması ve anlamlandırmasına yardımcı olmalıdır. Üzgün ve sıkıntılı hissetmelerinin yanlış olmadığını belirtebilirler. Çocuklar izleyerek öğrenir, rol model olarak baş etme becerilerini sizden öğrenebilmeleri için kendi stresinizle nasıl başa çıktığınızı onlarla paylaşın. Her çocuğun güvende hissetmek için rutine ve düzene ihtiyacı vardır. Uyku ve yemek saatleri, ders çalışma ve oyun oynama saatleri belirli bir rutin içinde olmalıdır. Bebeklik döneminde bu rutini koruma sorumluluğu ebeveynlerdeyken, çocukluktan itibaren çocuğunuzu da bu rutinleri belirlemeye dâhil ederek, birlikte program hazırlamanız çocukların da dahil hissederek ve sorumluluk alarak motivasyonlarını arttıracaktır. Akranları ve sevdikleriyle görüntülü görüşmeleri destekleyin. Evde kalınan süreçte çocukların sosyalleşmelerinin desteklenmesi için salgın öncesi görüştüğü yakınlarıyla ve arkadaşlarıyla görüşmelerini görüntülü sürdürmeye çalışın. Bir yandan ekrana maruz kalma süresinin kontrol altında tutulması gerekiyor, ilk 3 yaş hiç ekran önermiyoruz. 3 yaştan sonra çocuğunuzun günlük programını belirlerken günün hangi saatlerinde ekran kullanacağını da belirleyin. Sofra, yatak odası ve tuvalet gibi alanlarda tüm aile için ekran kullanımı kısıtlanırsa çocuklar yine görerek öğrenecektir. Çocuğunuzun ekran dışında ilgilenebileceği alanlar yaratmasında yardımcı olun, hem kendinizin hem de çocuklarının ruh sağlığını korumak için çocuğun ilgisine bağlı olarak rahatlatıcı aktiviteler, serbest etkinlikler yapılabilir. Duygularını ifade etmelerine alan açan, bilinçli farkındalık etkinlikleriyle kaliteli zaman geçirebilirler. Nefes ve gevşeme egzersizleri yapmak, keyif veren hayaller kurmak etkili olacaktır.
Nasıl anlarız miniklerin ruh halindeki değişiklikleri?
Çocukların rutinleri tamamen değişti, örgün eğitime de evde devam ettikleri için sosyalleşememenin ve süreçteki belirsizliğin etkisiyle evde de kendilerini sözel olarak ifade edemediklerinde duygularını yönetmekte zorlanma, ağlama, içe kapanma, saldırganlık, ebeveynlerden hiç ayrılmak istememe gibi rutinin dışında davranışlarla kendilerini ifade etmeye çalışabilirler, uyku problemi yaşayabilirler. Çocuklar zorluklarla başa çıkmaya çalışırken ihtiyaç duydukları ebeveyn desteği, yetişkinlerin de yoğun strese maruz kalmaları sebebiyle verilemiyorsa, aileler kendilerini daha fazla yıpratmadan güçlendirmek ve süreci kolaylaştırmak için profesyonel desteğe başvurabilirler.
Pandemideki ders çalışmalarına yardım nasıl olmalıdır?
Çalışma düzeni ve çalışma ortamı oluşturma konusunda aile üyeleri çocuklara destek olabilir. Evden okula gidiyormuş gibi bir çalışma düzeni oluşturmaya çalışabilirsiniz. Günü planlayıp, uyku, yemek, giyinme, ders ve boş zaman aralıklarınızı önceden belirleyebilirsiniz. İçerik her aralıkta küçük görevler şeklinde olursa programa sadık kalmak daha kolay olur. Tüm gün yiyeceklerimizi bir kerede yemeyip küçük öğünlere bölerek sindirebilmemiz gibi, büyük bir görevi daha küçük parçalara bölmek, işleri daha kolay baş edilebilir algılamamızı sağlayıp, bitirmek için daha motive olmamıza yardımcı olabilir. Çalışma alanıyla dinlenme alanı arasında fiziksel bir sınır oluşturmak, zihinsel yorgunluğu azaltacak ve odaklanmayı artıracaktır. Dersleri, canlı ders saatlerinde, düzenli olarak aktif katılımla takip etmek, eksik noktaları anında sorup netleştirme, anlık geribildirim alabilme ve konuyla ilgili sınıf içi tartışmaları takip edebilme fırsatı verir. Derslere devam etmek yetişkin yaşamının gerektirdiği sorumluluğun bir provasıdır. Canlı ders saatlerinde dikkatin dağılmasını en aza indirmek için telefonu uzakta bırakmak, gelen bildirimleri sessize almak önemlidir. Canlı dersler sırasında yazılı not almak, hem zihninizin tüm öğrenme işlevini aktive edecek hem de dikkati içeriğe yönlendirmeye yardımcı olabilir. Gün içinde sosyalleşme için zaman belirlemek, çalışmaya odaklanmanızı arttırabilir. Gün içerisinde daha az üretken olunan saatler, aile üyeleriyle zaman geçirmek, dinlenmek, telefonla ya da görüntülü sohbetle sevdiklerinizle görüşmek için değerlendirilebilir. Öğrenciler kendilerini, sevdiklerini ve başkalarını korumaya özen göstererek, bu yeni öğrenme ortamını keyifli hale çevirerek, uzaktan eğitimden en yüksek fayda sağlamaya yönelik bir motivasyon kazanabilirler. Ders aralarında mutlaka cama çıkıp temiz hava almalarını ve fiziksel açıdan hareket etmelerini öneriyorum.
Covid geçirmekte olan bir çocuğun ruh halini desteklemek ailelere düşüyor en güzel destek önerinizi alabilir miyiz?
Aileler tedavi ve takip sürecinde doktorlarla işbirliği yaparak sakinliği korumak amacıyla kendi davranışlarını izleyebilirler. Çocukların da duygularını ifade etmelerine izin verebilirler. Yargılamadan dinlemek, önce kendi endişelerini yöneterek güven vermek, çocukların duydukları şeyleri kontrol etmek, doğru bilgileri aktarmak ve sürecin kontrol altında olduğunu hatırlatmak kaygıyı azaltacak, her iki tarafı da rahatlatacaktır. Rutine mümkün olduğunca sadık kalmalarını öneririm. Çocukların dikkatini dağıtacak, rahatlatıcı ve keyif verici şeylerle meşgul olması sağlanabilir. Aslında korona virüse yakalanmış olmaktan bağımsız olarak, çocuk sayılan 18 yaş altı tüm bireylerin eğitim sisteminin, sınav tarihlerinin değişmesi, sürekli evde olmaları gibi durumların olumsuz etkilerinin de önlenmesi veya en aza indirilmesi için psikolojik destek almaları sağlanmalıdır, bu online olarak da mümkündür.
Miniklere okul içindeki tedbirleri anlatmanın bir yolu var mı?
Çocuğa koronavirüs hakkında verilen bilginin çocuğun yaşına uygun olması belirsizliği ve kaygıyı azaltıp süreci kolaylaştıracaktır. Önce salgınla ve okuldaki etkisiyle ilgili ne bildiği öğrenilmelidir çünkü bazı bilgileri eksikse bu boşlukları kendi hayal dünyasında tamamlamış veya yanlış bilgiler edinmiş olabilir. Yanlış bilgilerin doğruları sakince anlatılmalıdır. 10-11 yaş altı çocuklar henüz soyut düşünemedikleri için virüsü anlamakta zorlanırlar, bu durumda virüsle ilgili hikâyelerden ve resimlerden faydalanılarak okuldaki önlemler somutlaştırılarak anlatılabilir. Bu süreçte yetkin kurumlar tarafından üretilen birçok kaynağa internetten ücretsiz erişilebiliyor, aileler kendilerine uygun bir kaynak seçerek konuyu ev içinde gündeme getirebilirler. Umuyorum küresel olarak en kısa sürede sağlıklı günlere kavuşuruz, tüm İstanbul Flaş Gazetesi takipçilerine sevgiler.
Bizde size teşekkür ederiz.
SU ZEYNEP SÜER
FACEBOOK YORUMLAR