Geçmişten günümüze deniz yolu ulaşımı

Deniz yolu ulaşımı, gemi, vapur ve benzeri deniz araçlarıyla yapılmakta olan bir ulaşım şeklidir. Bu ulaşım şekli uluslararası anlamda çok büyük yere ve öneme sahiptir. Eskiden olduğu gibi şimdilerde de deniz yolu ulaşımı ticarette çok önemli bir yere sahiptir.

Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye’de deniz ulaşımını gerçekleştiren doğal limanlar olduğu gibi, dalgakıranlarla korunmuş yapay limanlar da vardır.
 

Türkiye’de deniz yolu ulaşımı
 

Deniz yollarıyla ulaşım, Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklığı'nın kurulması ile gelişme gösterdi. Mevcut limanlar geliştirildi ve bunlara yenileri eklendi. Bu sayede Türkiye, modern bir filoya sahip oldu. Bugün, bazı Türk firmaları, uluslararası deniz taşımacılığında da söz sahibi olmaya başladı.
 

Yük ve yolcu trafiği bakımından Türkiye'deki en işlek limanlar; İstanbul, İzmit, İzmir, Mersin, İskenderun ve Samsun'dur.
 

Bir buçuk asırı aşkın deneyim: Şehir Hatları
 

Şehir Hatları İdaresi 19. yüzyılın ortalarından bugüne yaklaşık 163 yıllık bir deneyimi temsil eder. Bu deneyimin 1940’ların ortalarına kadar üç ayrı işletmeden beslendiği söylenebilir. Bunu, 19. yüzyılın ortalarından 1940’ların ortasına gelinceye kadar İstanbul’da Boğaz, Marmara ve Haliç hatlarında birbirinden bağımsız işletmeler tarafından vapurlarla yolcu taşımacılığının yapılmış olmasından hareketle ileri sürmek mümkündür.



 

Bu işletmelerin kısaca tarihsel seyirlerine bakılacak olursa; 1844’te Bariye Nezareti’ne bağlı olarak Hazine-i Hassa Vapurları İdaresi’nin, İstanbul, İzmit, Gemlik ve Tekirdağ iskelelerinin yanı sıra İstanbul’da Sirkeci – Adalar, Sirkeci – Pendik, Sirkeci – Yeşilköy arasında vapur işletmeye başlayarak Marmara hattının temellerinin atıldığı görülür.
 

Bu işletme 1862’de Fevaid-i Osmaniye İdaresi, 1871’de İdare-i Aziziye İdaresi, 1878’de İdare-i Mahsusa, 1910’da Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi’ne dönüştü. 1933’te anılan işletme çatısı altında Adalar, Anadolu Yakası iskeleleri ve Yalova hattında yani Marmara hattında faaliyet gösteren AKAY İdaresi kuruldu. Bu idare ise 1937’de kurulan Devlet Denizyolları İşletme Umum Müdürlüğü çatısı altında yer alan Şehir Hatları İşletmesine dönüştü.
 

1858’den beri vapurların işlediği Haliç hattında kurulu bulunan Haliç Vapurları Şirketi’nin 1841’de ve Boğaz hattında vapur işletmek üzere 1851’de kurulmuş olana Şirket-i Hayriye’nin 1945’te kamulaştırılarak bütün haklarının Şehir Hatları’na devri ile İstanbul sularında vapur taşımacılığı tek çatı altına toplanmış oldu. 1945’ten itibaren Boğaz, Marmara ve Haliç hatlarında vapur taşıma işini tek başına üstlenmiş bir hale gelen Şehir Hatları İşletmesi 1952’de kurulan Denizcilik Bankası yerine 1983’te kurulan Türkiye Denizcilik Kurumu ve 1948’te kurulan Türkiye Denizcilik İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak faaliyetlerini sürdürdü.
 

TDİ bünyesindeki Şehir Hatları İşletmesi, 2005 yılında Özelleştirme Yüksek Kurulunun Kararıyla İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne devredildi. Aynı yılın mart ayında Şehir Hatlarının İDO’ ya devri, Şehir Hatları´nda yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Tasarımını İstanbulluların halk oylaması ile seçtiği 5 yeni yolcu vapuru ve panoramik görüş açısına sahip 3 yeni Haliç vapuru inşa edildi ve hizmete alındı. Aynı dönemde, eski nesil yolcu vapurları ile tarihi önem ve değere sahip vapur iskelelerinin renovasyonu gerçekleştirildi ve bazı iskeleler yeniden inşa edildi.


 

2010 Eylül ayında İstanbul Şehir Hatları Turizm San. Tic. A.Ş. kurularak, daha önce İDO tarafından işletilmekte olan Şehir Hatları Vapurları ve İskeleleri, İBB tarafından yeni şirkete işlettirilmeye başlanmıştır.
 

Geçmişten günümüze İDO
 

İDO İstanbul Deniz Otobüsleri Sanayi veTicaret A.Ş., İstanbul'un deniz ulaşımına ve trafik sorununun çözümüne katkıda bulunmak amacıyla İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından 1987 yılında kurulmuştur.
 

İstanbul'un deniz ulaşımı, 1987 yılına kadar büyük ölçüde Türkiye Deniz İşletmeleri Şehir Hatları İşletmesi tarafından sağlanmaktaydı. Bu tarihte Büyükşehir Belediyesi tarafından İstanbul Ulaşım ve Ticaret A.Ş. kurularak deniz ulaşımını sağlayan ikinci bir kuruluş ortaya çıkmıştır. Daha sonra 1988 yılında şirkette ünvan değişikliği yapılmış işletme, (İDO) İstanbul Deniz Otobüsleri Sanayi ve Ticaret  A.Ş. adını almıştır.
 

Etrafı denizlerle çevrili İstanbul'da deniz yolu ile yapılan yolculuklar önemli bir ulaşım alternatifi oluşturuyor. Trafiğin gün geçtikçe biraz daha keşmekeşe dönüştüğü İstanbul'da, uzun bir geçmişe sahip olan deniz otobüslerinden her geçen gün daha verimli bir biçimde yararlanılıyor.


 

İDO, artan talepler doğrultusunda, yeni hatlar açarak ve maliyetleri daha da düşürerek İstanbullular'a daha ucuz yolculuk olanağı da sağlamayı hedefliyor. Kapasite kullanımının her geçen gün artması, fiyatların deniz yollarındaki diğer alternatifler seviyesine düşmesi doğrultusundaki ümitleri güçlendiriyor. İstanbul Deniz Otobüsleri insana hizmeti, teknoloji ile yoğurarak geleceğin aydınlık günlerine hızla ve kararlılıkla ilerliyor.
 

2005 yılı Şubat ayında; İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) ile bir protokol yaparak, Türkiye Şehir Hatları İşletmesini devralma iradesini ortaya koymuştur. Devralma işlemleri İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı adına İDO tarafından yürütülmüştür. Devralma işlemiyle birlikte İstanbul’da deniz ulaşımından sorumlu tek otorite İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı olmuş ve bu otorite de büyük ölçüde İDO’ya devredilmiştir.
 

2011 yılı Haziran ayında İDO AŞ özelleştirilerek; İDO yönetimini TASS  (Tepe-Akfen-Souter-Sera) Ortak Girişim Grubu devraldı.
 

Derleyen: İSTANBUL AJANSI - Gözde KESEN