Başkomutanlık Meydan Muharebesi 30 Ağustos Zafer Bayramı

Anadolu’nun işgalci olan Yunan ordusundan temizlenmesini gerçekleştiren bu büyük savaş (26 – 30 Ağustos), Başkumandan Mustafa Kemal Paşa doğrulusunda şahsen yönetildiğinden dolayı “Başkumandanlık Meydan Muharebesi” olarak anılır.

Mustafa Kemal Paşa, taarruz için hazırlıklarına büyük bir gizlilik ile devam etmiştir. Başkomutan, 1922 yılının Haziran ayı ortalarında, bundan sonra taarruza geçme zamanının geldiğine karar verdi. Bu düşüncesini İsmet Paşa, Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa ve Millî Savunma Bakanı Kazım Paşa ile paylaşma gereği duydu. Taarruzu saklamak amacıyla Temmuz sonucunda ordu birlikleri arasında bir futbol turnuvası düzenleyerek komutanlarla toplu olarak görüşme imkanını buldu.

Düşmana Ani Baskın Planı

Başkomutanlık Meydan Muharebesi Büyük Taarruz öncesi Yunan Cephe Ordusu Eskişehir’in kuzeyinden Afyon’un güneyine kadar konumlanmıştır. İnegöl’de yer alan 11. Piyade Tümeni, Uşak’ta ki 2. Piyade Tümeni ile birlikte Yunan ordularının yanları kapatılmıştı. Yunan ordusunun toplamı 200.000 kadar olup, bunun 150.000’i Anadolu’da olmaktaydı. 3. Yunan Kolordusu (General Sumilas) Eskişehir önlerinde 3., 10. ve 15. P. Tümenleri ile Bursa istikametini kapatırken aynı vakitte Kütahya önlerinde mevzilenmiş 2. Yunan Kolordusu (General Digenis) 3 piyade tümeni ile hem cephenin orta kısmını muhafaza altına aldı, hem de Afyon ya da Eskişehir’e yönelebilecek bir Türk taarruzuna karşı 3. ya da 1. Kolorduya ihtiyat vazifesi görmekteydi. Kolordunun bütünü cephe hattında olup  1., 4., 5. ve 12. Piyade tümenlerine komuta etmekteydi.

Yunan Generalin İki Kararı

General Hacıanesti Yunan Küçük Asya Ordusunun başına başkası getirdiğinde Büyük Taarruz kaderini etkileyecek iki karar aldı. Bunlardan ilki;

• Kolordu Komutanı Trikupis’in ihtiyattaki 2. Kolordu’ya harp halinde buyruk verme yetkisini kaldırması,
• 1. Kolordu’nun normal düzeninde kendi ihtiyatında olan tümenleri de cephe hattına yayarak Trikupis’i tamamiyle ihtiyatsız bırakmasıydı.

Böylece, Afyon’a yönelecek bir Türk taarruzunda şayet cephe zorlanırsa, Trikupis ya İzmir’deki üssü Hacıanesti’yi 2. kolorduyu ya da en azından birliklerinden bir bölümünü kendi emrine alabilmek amacıyla ikna etmek mecburiyetinde kalacaktı. Savaş halinde etkileşim yetersizliği ve sürenin kritikliği öneme alındığında feci derecede hatalı bir karar bulunduğu daha sonra açığa çıkacaktı.

Adım Adım Büyük Hedefe

Büyük Taarruz’un amacı Afyon’da bulunan 1. ve 4. Yunan Tümeni (Albay Dimaras) doğrultusunda savunulması yapılan mevzileri geçmek için yarma harekatı ile geçerek Yunan Ordusunu geride bir hem de çekilmeden bir alan savaşı ile imha etmekti. Türk lojistik kabiliyeti orduyu fakat 60 km. ortamında destekleyebileceğinden bu harekatın savaş hattından itibaren bu uzaklık içinde gerçekleşmesi şarttı.

Başkomutan Mustafa Kemal’in asıl amacı ise; yok edici bir alan savaşı yapmak, düşmanı acele ve net bir netice alacak şekilde yerle bir etmekti. Birlikler arasında oluşan bağlantıları yok ederek savaşı bırakmalarını sağlamaktı.

Kaçış Hattı Bırakıldı

Yunan’ı Anadolu’ya ayak bastığı yere İzmir’e geri göndermekti. Çünkü bu alan savaşının uzaması düşmanın lehine bir durumdu. Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin sonrasında Büyük Taarruz, Türk Kurtuluş Savaşı’nın son adımı ve tarihi yükselişini oluşturacaktı.

Yunanlar, gerçekleştirdikleri saldırılarda istedikleri sonucu alamayınca, savunma düzenine geçildi. Buna karşılık Mustafa Kemal, kurmaylarıyla birlikte düzenlediği planda, Gemlik Körfezi’nden Eskişehir, Bilecik ve Afyon doğusu ile Menderes Nehri’ni takiben ‘Adalar Denizi’ne kadar oluşturulan savunma hattını bir seneye yakın bir vakit ile tahkim ederek kaçış noktalarının tümünün kapatılmasını sağladı.

Genellikle Eskişehir ve Afyon mekanları lüzum tahkimat lüzumsa birlik miktarı bakımından daha güçlü tutulmuş, muharebenin olumsuz gelişmesi halinde destek bölgesi oluşturulmuş hem de Afyon’un güneybatısı kısmındaki bölge birbiri arka kısmına  kademeli beş savunma hattı şeklinde oluşturuldu. Sonuç olarak Dumlupınar, Uşak’tan geriye doğru kaçış hattı olarak bırakıldı.

Başkomutanlık Meydan Muharebesi’ni Önemi ve Sonuçları

• 30 Ağustos 1922 günü Yunan kuvvetleri yok edildi ve kesin zafer kazanıldı,
• M. Kemal’in “Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” emriyle Yunanlılar takip edildi,
• Yunan komutan Trikopis esir alındı,
• 9 Eylül 1922’de İzmir’e girildi.